* Άρθρο του καθηγητή Π.Θ.- Τμ. Γεωπονίας, Φυτ. Παραγωγής κ. Γέμτου Θεοφάνη

Η διατήρηση και η χρήση των γεωργικών μηχανημάτων μιας γεωργικής εκμετάλλευσης είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μέγεθος μετά την αξία των χωραφιών στο κόστος παραγωγής. Γι’ αυτό η σωστή επιλογή, η συντήρηση και η χρήση είναι καίριας σημασίας για το χαμηλό κόστος παραγωγής και την ανταγωνιστικότητα της επιχείρησης.
Το κόστος χρήσης ενός μηχανήματος αποτελείται από μια σειρά επιμέρους δαπανών που γίνονται κάθε χρόνο. Ένα πρώτο στοιχείο είναι η απόσβεση του μηχανήματος δηλαδή η αποπληρωμή του δανείου αν αγοράστηκε με δάνειο ή η επανάκτηση του κεφαλαίου για να αγοραστεί το νέο μηχάνημα όταν το υπάρχον δεν θα μπορεί πια να κάνει τη δουλειά του. Η απόσβεση δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο επιμερισμός της αρχικής αξίας του μηχανήματος και των τόκων στα χρόνια ζωής του. Δηλαδή αν ένα τρακτέρ κοστίζει 50.000€, το επιτόκιο δανεισμού είναι 8% και η οικονομική ζωή του είναι 15 χρόνια τότε το κεφάλαιο και οι τόκοι για τα 7,5 χρόνια (το μισό της αρχικής αξίας καθώς κάθε χρόνο αποπληρώνεται το 1/15) είναι 30.000 € και η αρχική αξία μείον μια υπολειμματική αξία περίπου 10% κάνει το σύνολο της απόσβεσης 75.000€ και η ετήσια επιβάρυνση 5.000€. Αυτό πληρώνει ο παραγωγός κάθε χρόνο που διατηρεί το τρακτέρ ανεξάρτητα αν ή πόσο το χρησιμοποιεί.
Σκεφτείτε ότι αν έχετε 300 στρέμματα θα πρέπει να επιβαρύνετε κάθε χρόνο το κάθε στρέμμα με περίπου 16,5€.
Σε αυτό το κόστος θα πρέπει να προσθέσετε:

• το κόστος επισκευών και συντήρησης,
• του καυσίμου και των λιπαντικών,
• του χειριστή,
• της ασφάλειας κλπ που κάνει το κόστος εκτέλεσης των εργασιών ιδιαίτερα υψηλό.

Είναι προφανές ότι αν αγοράσετε ένα τρακτέρ με 25.000€ τότε το κόστος γίνεται μισό ή αν καλλιεργείτε (δικά σας, ενοικιαζόμενα ή εργασίες σε τρίτους) 900 στρέμματα τότε το κόστος πάει στο 1/3. Όπως αντιλαμβάνεστε η ορθή επιλογή του εξοπλισμού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το κόστος των αποσβέσεων αλλά επί πλέον και σε μεγάλο βαθμό τόσο το κόστος του καυσίμου όσο και των επισκευών και συντήρησης.
Ένα τρακτέρ 100-120 ίππων με τέσσερις κινητήριους τροχούς κατάλληλο για βαριές εργασίες (όργωμα, μεταφορές) ζυγίζει 4.000 κιλά ενώ ένα τρακτέρ 50-70 ίππων με δύο κινητήριους τροχούς (κατάλληλο για ελαφρές εργασίες όπως η λίπανση, οι ψεκασμοί και τα σκαλιστήρια) ζυγίζει γύρω στα 2.000 κιλά. Όσο μεγαλύτερο είναι το βάρος του τρακτέρ τόσο περισσότερο πετρέλαιο καταναλώνουμε για να κινηθεί αυτό αλλά και για να κινηθούν τα εξαρτήματά του. Όταν εκτελούμε μια εργασία στο χωράφι τότε ένα μέρος του καυσίμου καταναλώνεται για την εργασία και ένα μέρος για να κινήθει το ίδιο το τρακτέρ. Αν το τρακτέρ είναι μεγάλο και η εργασία ελαφριά το μεγαλύτερο μέρος του καυσίμου καταναλώνεται για να κινηθεί το τρακτέρ ενώ το μικρότερο για την εκτέλεση της εργασίας. Ένα μικρότερο τρακτέρ θα κατανάλωνε λιγότερο σχετικά καύσιμο για την κίνησή του και επομένως η κατανάλωση καυσίμου για την ίδια εργασία θα ήταν πολύ μικρότερη. Αυτό το στοιχείο εκφράζεται με ένα συντελεστή που ονομάζεται ειδική κατανάλωση καυσίμου και εκφράζει την κατανάλωση καυσίμου ανά μονάδα έργου που παράγει ο ελκυστήρας. Αυτή κυμαίνεται στους διάφορους ελκυστήρες από 220 έως700 g/kWh. Η μικρότερη τιμή αντιπροσωπεύει τη λειτουργία στο 85% της ισχύος της μηχανής του τρακτέρ και αυτή μεγαλώνει καθώς μειώνεται η χρήση της ισχύος του τρακτέρ.
Από τα πιο πάνω γίνεται φανερό ότι η επιλογή του σωστού τρακτέρ και μηχανήματος είναι κομβικής σημασίας για το χαμηλό κόστος παραγωγής. Γι’ αυτό θα γίνει μια προσπάθεια να εξηγήσουμε τα κριτήρια με βάση τα οποία πρέπει να γίνει η επιλογή του μεγέθους του τρακτέρ και των άλλων μηχανημάτων.
Θεωρητικά μια γεωργική επιχείρηση πρέπει να έχει δύο τρακτέρ. Ένα για τις βαριές δουλειές και ένα για τις ελαφρές. Το μέγεθός τους και τα χαρακτηριστικά τους εξαρτώνται από το μέγεθος του αγροκτήματος αλλά και από τις εργασίες που πρέπει να κάνει.
Ας ξεκινήσουμε από την επιλογή του τρακτέρ για βαριές δουλειές. Θα πρέπει πρώτα να ορίσουμε ποια είναι η πιο βαριά δουλειά που πρέπει να γίνει σε περιορισμένο χρόνο. Στα αγροκτήματα με μεγάλες καλλιέργειες αυτή η εργασία είναι το όργωμα. Σε κτηνοτροφικές μονάδες που έχουν μηχανήματα ενσίρωσης που ισχυοδοτούνται από το τρακτέρ τότε ίσως η ενσίρωση είναι η κύρια εργασία.
Ας πάρουμε την περίπτωση του οργώματος. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αποφασίσουμε πόσα στρέμματα έχουμε να οργώσουμε και σε πόσο χρόνο. Ο διαθέσιμος χρόνος είναι ένα σημαντικό στοιχείο της επιλογής. Αν υποθέσουμε ότι έχουμε ένα αγρόκτημα με μονοκαλλιέργεια βαμβακιού που πρέπει να οργώσουμε όλα τα χωράφια μέσα στο Νοέμβριο, για να αποφύγουμε να κάνουμε τις δουλειές σε πολύ υγρές συνθήκες, ο διαθέσιμος χρόνος είναι περίπου 20 μέρες. Αν πρέπει να οργώσουμε 1000 στρέμματα τότε πρέπει να οργώνουμε 50 στρέμματα την ημέρα και με εργασία 10 ωρών την ημέρα 5 στρέμματα την ώρα. Ένα τρίυνο 14άρι αλέτρι πρέπει να κινηθεί με 6 χιλιόμετρα την ώρα για να οργώσει 5 στρέμματα. (Ένα τετράϋνο 12άρι θα πρέπει να κινηθεί με 5 χιλιόμετρα ανά ώρα για την ίδια απόδοση). Το δεύτερο στοιχείο που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι ο τύπος εδάφους των χωραφιών. Ένα βαρύ έδαφος χρειάζεται μεγαλύτερη ιπποδύναμη για το ίδιο πλάτος και βάθος εργασίας και την ίδια ταχύτητα από ένα μέσο και αυτό από ένα ελαφρύ. Υπάρχει ένας συντελεστής που λέγεται ειδική αντίσταση του εδάφους στο όργωμα και μας δίνει τη δύναμη που απαιτείται για την έλξη του αρότρου ανάλογα με τον τύπο του εδάφους. Αυτός παίρνει τιμές από 100 kPa για τα βαριά εδάφη και φτάνει 40 kPa για τα πολύ ελαφρά με τιμές συνήθως από 60 kPa μέχρι 100 kPa. Αυτό το πολλαπλασιάζουμε με τη διατομή που καλλιεργούμε που στο παράδειγμά μας είναι 1,05 μέτρα πλάτος επί 0,25 μέτρα βάθος και την ταχύτητα εργασίας και μας δίνει την ισχύ του τρακτέρ στην έλξη σε κιλοβατ που αν το πολλαπλασιάσουμε με 1,36 μας δίνει τους ίππους. Η ισχύς στην έλξη είναι το 50-65% της ισχύος της μηχανής. 
Ο πιο κάτω Πίνακας δίνει την ισχύ του τρακτέρ για τη συγκεκριμένη εργασία.

Επιθυμητές τιμές ποιοτικών χαρακτηριστικών
Τύπος εδάφους	Ειδική αντίσταση kPa	Ισχύς στην έλξη HP	Ισχύς μηχανής HP
Βαρύ	100	59,5	99,2
Μέσο	80	47,6	79,3
Μέσο	60	35,7	59,5
Ελαφρύ	<40	23,8	39,7

 

"Για το πόσους ίππους ελκυστήρα μέσω των Σχεδίων Βελτίωσης δικαιούστε δείτε εδώ.."

Aλλα χαρακτηριστικά που πρέπει να καλύπτονται είναι να έχει τέσσερις κινητήριους τροχούς και να έχει χαμηλή ειδική κατανάλωση καυσίμου. Για να είναι ευέλικτο πρέπει να έχει μικρή ακτίνα κύκλου στροφής, να έχει χαμηλό κέντρου βάρους για να είναι σταθερό και να μην ανατρέπεται εύκολα (ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για ορεινές περιοχές). Ακόμη, να έχει τη δυνατότητα προσθήκης αντιβάρων για βελτίωση της ικανότητας έλξης , να έχει δυναμοδότη με τυποποιημένες στροφές (540 ή 1000 στροφές το λεπτό) που να συνεργάζεται με τα υπάρχοντα μηχανήματα με ανεξάρτητο συμπλέκτη, υδραυλικό σύστημα κατηγορίας που να συνδυάζεται με τα υπάρχοντα μηχανήματα καθώς και ανοικτού τύπου και με ικανότητα ανύψωσης και/ή τροφοδοσίας των υπαρχόντων μηχανημάτων. Επίσης, θα πρέπει να διαθέτει εξόδους για λήψη υδραυλικού υγρού που να συνδυάζονται με τα υπάρχοντα μηχανήματα, ηλεκτρικό σύστημα με εξόδους για ηλεκτροδότηση που να συνδυάζονται με τα υπάρχοντα μηχανήματα, υδραυλικό σύστημα κατεύθυνσης, σύστημα πέδησης που να καλύπτει τις ανάγκες των περελκομένων ιδιαίτερα αν το τρακτέρ χρησιμοποιείται σε μεταφορές.
Όσον αφορά το μικρής ισχύος τρακτέρ πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες μηχανημάτων για καλλιεργητικές φροντίδες και ίσως την κίνηση ελαφρών μηχανημάτων προετοιμασίας της σποροκλίνης (πχ ένα ελαφρό προετοιμασίας). Επομένως συζητάμε για ιπποδυνάμεις κάτω από 80 ίππους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μεταφορά ισχύος δια μέσου του ΡΤΟ είναι πιο αποτελεσματική από την έλξη και στο ΡΤΟ αποδίδεται το 95% της ισχύος της μηχανής. Στον Πίνακα (2) δίδονται τιμές για απαιτούμενη ισχύ από ορισμένα μηχανήματα.
Άλλα χαρακτηριστικά που πρέπει να καλύπτονται είναι: να έχει δύο κινητήριους τροχούς ώστε να είναι ευέλικτο (τελευταία υπάρχουν ελκυστήρες με τέσσερις κινητήριους τροχούς που έχουν μικρό κύκλο στροφής). Να έχει χαμηλή ειδική κατανάλωση καυσίμου και μικρή ακτίνα κύκλου στροφής. Να έχει χαμηλό κέντρο βάρους για να είναι σταθερό και να μην ανατρέπεται εύκολα (ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για ορεινές περιοχές) αλλά και να έχει μεγάλο ύψος από το έδαφος του κατώτερου σημείου ώστε να μπορεί να περνά πάνω από τις καλλιέργειες χωρίς να τις βλάπτει. Επιπρόσθετα, σημαντικό είναι να έχει δυναμοδότη με τυποποιημένες στροφές (540 ή 1000 στροφές το λεπτό) που να συνεργάζεται με τα υπάρχοντα μηχανήματα με ανεξάρτητο συμπλέκτη, υδραυλικό σύστημα κατηγορίας που να συνδυάζεται με τα υπάρχοντα μηχανήματα καθώς και ανοικτού τύπου και με ικανότητα ανύψωσης και/ή τροφοδοσίας των υπαρχόντων μηχανημάτων. Είναι χρήσιμο να υπάρχει και πρόσθιο υδραυλικό σύστημα ανάρτησης με αντίστοιχο δυναμοδότη για να μπορούν να συνδυαστούν δύο μηχανήματα, ώστε οι έξοδοι για λήψη υδραυλικού υγρού να συνδυάζονται με τα υπάρχοντα μηχανήματα, ηλεκτρικό σύστημα με εξόδους για ηλεκτροδότηση που να συνδυάζονται με τα υπάρχοντα μηχανήματα, και τέλος υδραυλικό σύστημα κατεύθυνσης.
Ο πιο κάτω Πίνακας δίνει μια εικόνα των απαιτήσεων σε κατανάλωσης καυσίμου ανά μονάδα επιφάνειας (εκτάριο) για διάφορες εργασίες που επιτρέπει συγκρίσεις των διαφόρων εργασιών.
 

Πίνακας κατανάλωσης καυσίμου για εργασία στο χωράφι
Μηχάνημα	Κατανάλωση Καυσίμου
	L/ha
Όργωμα - υνάροτρο	25+-7
Όργωμα - δισκάροτο	22+-5
Βαρύς Καλλιεργητής (σταθερά στελέχη)	13+-2
Βαρύς Καλλιεργητής (ελατηριωτά στελέχη)	10+-2
Βαριά δισκοσβάρνα	9+-2
Μέση δισκοσβάρνα	7+-2
Βαρύς Καλλιεργητής	10+-2
Ελαφρύς Καλλιεργητής	8+-1
Περιστροφικό σκαλιστήρι	4+-1
Κύλινδρος	4+-1
Περιστροφικός Καλλιεργητής	20+-4
Φυγόκεντρος λιπασματοδιανομέας	2+-0,5
Διανομέας κοπριάς	7+-2
Αναρτώμενο ψεκαστικό	1,5+-0,5
Ελκόμενο ψεκαστικό	3+-0,5
Σπαρτική σιτηρών	5+-0,5
Σπαρτική σκαλιστικών καλλιεργειών	5+-0,5
Θεριζοαλωνιστική	18+-2
Σιλοκοπτικό	25+-5
Χορτοκοπτικό με μαχαίρια	4+-0,5
Χορτοκοπτικό με δίσκους	5,5+-0,5
Χορτοσυλλέκτης	3+-1
Χορτοδετική	5+-1

Πηγή: blog.farmacon.gr